Przed nami II etap tegorocznej jesiennej edycji Kraków City Race Rozgrzewka. Z tej okazji zachęcamy zawodników do zapoznania się z drugą częścią naszej „lekcji historii”.
Planty powstały na miejscu fortyfikacji otaczających miasto: murów obronnych (wyburzonych na początku XIX wieku) oraz położonej na ich przedpolu fosy i wałów ziemnych. Był to grząski i zaniedbany teren, pełniący funkcję śmietniska i ujścia ścieków. W 1820 podjęto decyzję o utworzeniu na tym obszarze „ogrodów miejskich”, czyli plant – stąd nazwa Planty (od splantowania, czyli wyrównania rumowisk). Bardzo długo jednak krakowianie używali nazwy Plantacye lub Plantacje; park zwano również „miejskimi przechadzkami”. Głównym inicjatorem tej idei oraz twórcą pomiarów i planów był Feliks Radwański. Po jego śmierci w 1826 kierownictwo robót objął Florian Straszewski, który w 1830 założył fundację z przeznaczeniem na utrzymanie Plant.
Opis pomników, kapliczek, rzeźb i fontann na Plantach, istniejących oraz zlikwidowanych, idąc Plantami od ul. Podzamcze do ul. św. Idziego (zgodnie z ruchami wskazówek zegara):
- Sowy – Rzeźba Bronisława Chromego. W 1961 powstała sowa i dwie sówki. Mała i średnia padły łupem „kolekcjonera” i pozostała tylko największa. Po renowacji w 2015 przywrócone brakujące figurki i odczyszczono dużą sowę. Znajduje się przy ul. Podzamcze.
- Pomnik Tadeusza Żeleńskiego (Boya) – Pomnik odsłonięty w 1985 jest dziełem Edwarda Krzaka. Stoi pomiędzy ul. Podzamcze a ul. Poselską.
- Pomnik Grażyny i Litawora – Powstał w 1884 dla uczczenia Adama Mickiewicza, jest dziełem Alfreda Dauna. Stoi przy ul. Poselskiej.
- Pomnik kardynała Adama Sapiehy – Powstał w 1976. Projekt Augusta Zamoyskiego. Znajduje się przed kościołem franciszkanów przy ul. Franciszkańskiej.
- Pomnik-fontanna Fortepian Chopina – Na podstawie projektu (z 1949) Marii Jaremy pomnik wykonała Wanda Czełkowska. Odsłonięty 2 października 2006. Znajduje się przy ul. Franciszkańskiej.
- Pomnik ofiar wielkiego głodu na Ukrainie 1932–1933 – Przy ul. Olszewskiego, obok cerkwi św. Norberta. Odsłonięty 18 listopada 2008.
- Pomnik Mikołaja Kopernika – Powstał w 1900. Jest dziełem Cypriana Godebskiego. Pierwotnie stał na dziedzińcu Collegium Maius. Na obecnym miejscu, u wylotu ul. Gołębiej przed Collegium Witkowskiego, od 1953.
- Pomnik Artura Grottgera – Jest dziełem Wacława Szymanowskiego, został wykonany w 1901. Odsłonięty w 1903. Stoi pomiędzy Pałacem Sztuki a ul. Dunajewskiego.
- Pomnik Lilli Wenedy – Powstał w 1885. Jest dziełem Alfreda Dauna; kamienną rzeźbę zastąpiono w 1897 odlewem z brązu. Fundatorem był dr Henryk Jordan.
- Pomnik Tadeusza Rejtana – Powstał pomiędzy 1856 a 1859, odsłonięto go w 1890. Było to dzieło Teodora Zakrzewskiego. W lutym 1946 pomnik zniszczony został przez burzę. Odtworzony przez Czesława Dźwigaja, odsłonięty ponownie 9 czerwca 2007.
- Pomnik Jadwigi i Jagiełły – Powstał w 1886. Według projektu Karola Knausa wykonany przez Oskara Sosnowskiego. Pomnik upamiętnia 500-lecie unii polsko-litewskiej (Unia w Krewie).
- Pomnik Harfiarza (Bojana) – Pomnik z brązu powstał w 1886. Dzieło artysty Piusa Welońskiego. Wykonany w Rzymie, a jego fundatorem był ziemianin Konstanty Wołodkowicz. Na obecnym miejscu, pomiędzy Barbakanem a ul. Sławkowską, nad stawem, od 1904. Poprzednio stał po drugiej stronie Barbakanu. Pomnik upamiętnia Bohdana Zaleskiego.
- Cmentarz i pomnik żołnierzy radzieckich (przeniesiony) – Znajdowały się obok Barbakanu, po jego zachodniej stronie. Był to pomnik oraz groby 19 żołnierzy radzieckich poległych podczas wyzwalania miasta. Powstały w 1945 a projektowali Marcin Bukowski i Karol Muszkiet. W 1997 pomnik i groby zostały przeniesione na cmentarz wojskowy przy ul. Prandoty.
- Pomnik Jana Matejki – Znajduje się po zachodniej stronie Barbakanu. Projekt prof. Jana Tutaja. Odsłonięty 12 listopada 2013.
- Pomnik zajść krakowskich 1936 – Upamiętnia zamordowanych przez polską Policję Państwową w dniu 23 marca 1936, ośmiu robotników krakowskiego Semperitu. Dwa dni wcześniej policja spacyfikowała strajk okupacyjny w zakładzie. Doszło do manifestacji, funkcjonariusze policji otworzyli ogień do robotników, masakrując protestujących. Wydarzenia upamiętnia głaz z tablicą pamiątkową i postawionym po 1989 krzyżem. Pomnik znajduje się przy skrzyżowaniu ulic Szpitalnej i Basztowej.
- Pomnik Floriana Straszewskiego – Powstał w 1874. Autorem był Edward Stehlik. Jest to pomnik twórcy Plant. Powstał w miejscu, gdzie znajdował się kopiec upamiętniający powstanie Rzeczypospolitej Krakowskiej, przy skrzyżowaniu ulic Basztowej i Westerplatte. Wykonany z granitu tatrzańskiego monument ma kształt obelisku, który posadowiony jest na szerokiej podstawie obwiedzionej metalową balustradą wzmocnioną kamiennymi słupkami. Płaszczyzna podstawy wzniesiona jest ponad poziom otaczającego ją terenu (kilka stopni prowadzi do bramki w balustradzie). Na obelisku umieszczono medalion z podobizną Straszewskiego, a poniżej pamiątkową tablicę z napisem „Floryan Straszewski – główny uczestnik w założeniu plantacyj”.
- Pomnik Michała Bałuckiego – Powstał w 1911. Jest dziełem Tadeusza Błotnickiego. Znajduje się za kościołem św. Krzyża.
- Pomnik płk. Narcyza Wiatra „Zawojny” – Powstał w 1992. Autorem rzeźby jest Bronisław Chromy. Pomnik komendanta VI okręgu Batalionów Chłopskich. Znajduje się przy skrzyżowaniu ulic Dominikańskiej i św. Gertrudy.
Źródło – Wikipedia
